Vandaag maar weer een gewone werkdag. Eerst maar eens horen hoe het met de patiënten is gegaan, waar nog wat vragen over waren. Eerst het meisje met de langdurige ontsteking aan haar voet. Het bot leek op de foto niet aangetast en dat is gunstig. Met antibiotica moet dit goedkomen, denk we. Maar we willen haar wel over 4 weken terugzien. Dan de jongeman met de bloedarmoede waar afwijkende rode bloedcellen (sikkelcellen) werden vermoed. Maar dat bleek niet het geval. Hij kreeg een goede wormenkuur en ijzer en over vier weken komt ook hij ter controle terug.
Gisteren, tijdens de antimalaria-actie, bleek er een man op Fame gezien te zijn met naar alle waarschijnlijkheid een infectie met antrax, miltvuur. Dokter Mwansjana wist het zeker. Ook dat had hij vaker gezien. De ontstekingen zaten in het gezicht en de pus liep eruit. Ik zag de foto die een collega ervan met zijn mobiel had gemaakt: afschuwelijk. Antrax is een zeer besmettelijk ziekte met een vaak ernstig en fataal beloop. De patiënt had verteld dat er kort tevoren al iemand in zijn omgeving met dezelfde verschijnselen was overleden. De patiënt werd, zo begreep ik, onmiddellijk doorgestuurd naar een ziekenhuis in Arusha waar een isolatieafdeling bestaat. En er zal door de autoriteiten actie worden ondernomen in het gebied waar de patiënt vandaan komt waarbij met name wordt gekeken naar het vee en het vlees. Miltvuur kan overigens behandeld worden met antibiotica, zij het dat dit wel een tijd duurt. De ziekte laat vaak lelijke littekens na. De bacterie die de ziekte veroorzaakt, kan stofjes, sporen, ook buiten het lichaam achterlaten, die als ze na vele jaren worden ingeademd of op een andere manier in het lichaam komen de ziekte kunnen doen ontstaan. Bij poederbrieven en bij biologische oorlogsvoering zou hier gebruik van kunnen worden gemaakt.
Dat ziekten als miltvuur hier kennelijk nog voorkomen, realiseer je in Nederland eigenlijk niet. Hetzelfde geldt voor de ziekte bij de man die afgelopen nacht werd opgenomen wegens dreigende uitdroging door braken en diarree met bloed en flinke koorts. Het zou hier om een besmetting met shigella gaan, een bacterie die bij ons ook wel voorkomt, maar die ik in bijna 35 jaar slechts eenmaal ben tegengekomen. Een halve dag later vergaat het deze patiënt dankzij de meteen ingezette behandeling gelukkig alweer heel wat beter.
Op de poli zag ik een 35-jarige masaaivrouw met al bijna een jaar last van haar linker knie. Eigenlijk zag ik er niet zoveel bijzonders aan behalve dan pal naast de knieschijf: op de huid evenwijdig aan elkaar een stuk of zeven kleine littekentjes. Van mijn Tanzaniaanse collega begreep ik, dat Masaai mensen geloven dat pijn kan verdwijnen door de huid met een mes te bewerken waardoor er wat bloed afloopt. In dit geval dus kennelijk niet, anders was de patiënt wel weggebleven.
Het is trouwens toch een raar fenomeen dat patiënten soms zo lang wegblijven waardoor de kansen op een succesvolle genezing sterk afnemen. Wij kennen dat fenomeen ook wel, maar gelukkig niet zo vaak. Zo werd er gisteren een 51-jarige man gezien die na een motorongeval pijn in zijn heup had en niet goed meer kon lopen. Gedurende ruim een half jaar bezocht hij een heel leger medicijnmannen of wat daarvoor doorgaat, hetgeen hem veel geld had gekost maar geen verbetering. Het bleek om een fractuur(!) van de heup te gaan, die uiteraard intussen helemaal was vergroeid. Hij kan een orthopeed gaan zoeken. Maar het is de vraag of dit nog goed komt. Hetzelfde geldt voor de 68-jarige man met, volgens zijn eigen verhaal, hoofdpijn en pijn in de nek ten gevolge van een val in een put enkele maanden geleden. De man bleek zijn nek amper te kunnen bewegen en ook zijn armen niet omhoog te krijgen. Er zou natuurlijk wat beschadigd kunnen zijn in zijn nek, maar een operatie zit er toch niet meer in. Dan wel een foto maken? Vooruit, laten we het maar doen.
Een van de activiteiten die we op Fame haast nooit doen, is het uitspuiten van de oren. Klachten op dit gebied komen hier dan ook amper voor. In ons land is dat wel anders: elke dag hebben wij wel een paar 'klanten' met een verstopt oor. Meestal een klusje voor onze Melissa. Wattenstokjes heb ik in Tanzania ook nog niet gezien. Het gebruik ervan of beter gezegd het niet gebruiken ervan ligt waarschijnlijk ten grondslag aan het al dan niet verstopt raken van de gehoorgang. Bijna altijd is peuteren met een wattenstokje het begin van ellende. De gehoorgang is zelfreinigend en dat hebben we als mensen te respecteren. Met een wattenstokje vis je weliswaar wat oorsmeer op, maar het grootste gedeelte duw je dieper naar binnen. Hoe vaak ik dat in mijn leven al niet tegen een patiënt heb gezegd, ik weet het niet meer. Maar ja, dan is het leed vaak al geschied en moet er grover geweld aan te pas komen. Laten we eens een voorbeeld nemen aan Tanzania: weg met die wattenstokjes, die heb je als mens niet nodig.
Intussen eens bij deze en gene geïnformeerd hoe met name die masaai-vrouwen vaak van die enorme gaten in hun oorschelpen organiseren. Ze blijken eerst een of meerdere gaatjes te maken, waardoorheen ze een voorwerp duwen dat met de tijd steeds groter wordt. De randen worden afgeplakt om ontstekingen en irritatie te voorkomen en zo krijg je steeds meer dat je oorlellen als het ware gaan uithangen. Het wordt mooi gevonden, hoewel je ook steeds meer jonge masaai-vrouwen ziet die het niet meer doen. Mannen doen het ook, zij het veel minder vaak.
Er komt een zwakke 78-jarige man binnen ondersteund door zijn zoons. Hij heeft prostaatkanker met uitzaaiingen in het onderste gedeelte van de wervelkolom en zoiets is altijd heel pijnlijk. Behandeld wordt de man niet, tenminste niet tegen de kanker. Hij krijgt wat pijnstillers, maar zo te zien is het niet afdoende. Sterkere of andere pijnstillers zijn evenwel niet hier voorhanden. De katheter van de patiënt moet worden verwisseld en dat blijkt een heel gedoe. De huidige zit verstopt en dat is goed te ruiken. De zoons weten hun vader geduldig en met veel begrip op de onderzoekbank te krijgen en dan blijkt het niet moeilijk meer de katheter te vervangen. Maar o, wat is dit een nare en zielige situatie.
Opvallend vind ik bij Fame dat er zoveel patiënten voor het eerst komen, ik schat wel zo'n 40%. Als deze mensen, omdat ze tevreden zijn en een nieuw probleem hebben, later weer terugkomen, dan voorzie ik dat de polikliniek binnen de kortste keren uit z'n voegen barst. Men zit er nu al redelijk aan de tax, dus dat belooft wat. Bij Fame realiseert men zich dat ook wel, alleen: wat te doen? Overigens blijken veel van de nieuwkomers voor hetzelfde probleem al eens elders advies te hebben gevraagd. Dit kan een medicijnman, een soort drogist of een ander ziekenhuis zijn geweest. Papieren hebben de mensen daar nooit van, dus we moeten het doen met wat de patiënt er zelf van heeft begrepen of wat hij erover kwijt wil. Veel 2e of 3e opinies geven we dus en het kan zo zijn dat de kous daarmee af is en dat we de patiënt nooit meer terug zien. Maar in het andere geval....
Een 3-jarig jongetje komt binnen met z'n moeder. De vrouw heeft een klein postuur, ik schat haar lengte op 1.30 meter en ze ziet er oud en onverzorgd oud. Ze weet haar leeftijd niet, maar wel dat ze zes kinderen heeft. Het kind geeft een onverzorgde en ondervoede indruk. Het zou al geruime tijd last van buikpijn hebben. Het lichamelijk onderzoek levert niet zoveel bijzonders op maar het laboratoriumonderzoek wel: een forse bloedarmoede. Dit betekent hier altijd naast een ijzerrijke drank een wormenkuur en een controleafspraak over vier weken. De wormen en parasieten in de darmen lusten kennelijk ook het nodige.
Dan een 48-jarige masaai-vrouw die zich hevig verzet om binnen te komen en door een zoon en een ander familielid de spreekkamer ingeduwd wordt. Ze probeert steeds te ontsnappen. De vrouw maakt een zeer angstige en verwarde indruk en maakt afwerende gebaren en onsamenhangende geluiden. Ze is in psychisch opzicht eenvoudig gezegd: niet goed. We begrijpen dat de vrouw sinds een week in deze positie verkeert: ze zou 'in de kerk zijn'. Er werd steeds om regen gebeden en toen die kwam werd ze angstig en vluchtte de kerk in. Ze voelde zich bedreigd en sliep haast niet meer. Het was de eerste keer dat dit haar overkwam. De vrouw was psychotisch. Omdat een psychose medisch gezien een ernstige situatie is en omdat er verschillende oorzaken aan ten grondslag kunnen liggen, wilden we eerst meer weten over de gezondheidstoestand van de vrouw. Die bleek uiteindelijk verrassend goed. Omdat er deze week een Amerikaanse neuroloog op Fame is, vroegen we hem ook om even mee te kijken. Hij vond evenmin afwijkingen en met name geen aanwijzingen voor een hersentumor. Opvallend was dat de vrouw in enkele uren tijd heel rustig en meegaand was geworden. De angst in haar ogen was verdwenen. Nu moesten we de familieleden om kalmte verzoeken, daar we graag de patiënt zelf aan het woord wilden laten. Uiteindelijk kreeg de vrouw voor enkele weken een stevig kalmerend middel mee en daarna beoordelen we het resultaat.
Een 33-jarige vrouw met kinderwens met een grote zwelling van de onderbuik. Ze was wat mollig en daardoor kon je de zwelling van buitenaf niet goed zien. Wel door te voelen. De echo bevestigde wat we al vermoeden: een groot myoom van de baarmoeder. Dit is een goedaardige tumor, ook wel 'vleesboom' genoemd. Als het klachten geeft, moet je wat doen, anders kun je rustig afwachten. Na de overgang wordt zoiets vanzelf kleiner. In dit geval was er kinderwens en dus is er een probleem. In Arusha zou een gynaecoloog zitten, die hiermee wel uit de voeten zou kunnen, dacht m'n Tanzaniaanse collega. Dus ging ze daarheen. Laat ik hopen, dat het haar succes oplevert.
Het eind van mijn verblijf bij Fame komt langzamerhand in zicht. Het wordt tijd om enigszins de balans op te maken. Allereerst in de kliniek. Daar liggen nu vijf patiënten. De 88-jarige vrouw is er al vier weken en ze doet het nog steeds. Onbegrijpelijk. Het is meer verzorging en verpleging dan een behandeling. Opvallend vind ik bovendien dat haar zuster, ook geen jonge vrouw meer, al die tijd niet van haar zijde is geweken. Trouwens ook onder de overige bezoekers zie ik dikwijls dezelfde gezichten. Maar dat het goed komt met deze patiënt, dat verwacht niemand. Door haar bedlegerigheid alleen al loopt haar conditie enorm achteruit. Het zou een wonder zijn, als zich dat nog herstelt.
Daarnaast ligt er een zwangere vrouw met een trombosebeen, die 4 weken geleden elders met antibiotica is behandeld wegens een ontsteking aan het been. Kennelijk is dat niet de juiste diagnose geweest. Zij krijgt injecties die de bloedstolling beïnvloeden en dat zou ze eigenlijk moeten hebben tot ruim na de bevalling. Zwangerschap is een risicofactor voor trombose en als je eenmaal een trombosebeen hebt gehad dan is het risico extra groot. Uit preventief oogpunt zou je de behandeling dan ook moeten voortzetten, maar dat gebeurt hier niet. Uiteraard bespreek ik wel hoe wij hier tegenaan kijken en m'n collega's luisteren aandachtig, maar daar blijft het ook bij. Hopelijk zien we deze patiënte niet terug en overkomt haar niets.
Verder zijn er opgenomen een vrouw van 30 met koorts wegens een gastritis, een ontsteking van het maagslijmvlies, en een urineweginfectie. Zij maakt het na een dag al een stuk beter. Datzelfde geldt ook voor een 82-jarige vrouw die er nu enkele dagen is en door een beroerte onder meer een halfzijdige verlamming heeft opgelopen. Zij moet oefenen. Maar een fysiotherapeut is hier niet, dus is de aanpak een stuk minder professioneel. Misschien nog een paar dagen hier en dan gauw naar huis. En dan is er een 11-jarig jongetje met epilepsie, een probleem waarmee hij al jaren bekend is. Hij had wat aanvallen achter elkaar en maakt het intussen goed nadat zijn medicatie is aangepast.
Tenslotte is er Grace, het in Fame al enkele jaren bekende leukemie-patiëntje, die een longontsteking ontwikkelde nadat zij chemotherapie kreeg die haar weerstand ondermijnde. Ook zij maakt het al een stuk beter. Maar zij blijkt onvoldoende witte bloedlichaampjes aan te maken. Dat komt door de chemo. Omdat nu haar weerstand is ondermijnd, loopt zij groot risico op ernstige ontstekingen. Die kunnen fataal aflopen. Ondanks staken met de chemo nemen de bloedcellen niet toe. We maken ons zorgen. Na een week komt de aap uit de mouw: elke avond krijgt Grace, ondanks ons verbod, toch die medicatie van haar ouders. Mijn collega Gabriel is er onthutst en boos over. Maar nu we de oorzaak kennen, is er hoop op herstel.
Gisteravond was er een soort afscheidsfeestje voor de vrijwilligers hier. Dokter Chris uit de VS en ik verlaten de komende tijd Fame en de neuroloog die een week met zijn arts-assistent is geweest, keren eveneens terug. Daarnaast kwamen er een paar in de buurt wonende Amerikanen, die zich onder meer bezighouden met safaritours en dergelijke, langs. Frank en Susan waren er ook. Het was op zich heel gezellig. Maar als er wat Amerikanen bij elkaar zijn, dan gaat hun stemgeluid omhoog en uiten ze zich in mijn ogen overdreven emotioneel. Amerikaanse televisieseries passeerden de revue en toen dit soort onderwerpen steeds meer de overhand begon te krijgen, vond ik het tijd om op te stappen. Als aandenken kreeg ik nog een pet van Fame, een fantasieoverhemd met een Tanzaniaans design en een leuk briefje mee. De pet pas precies bij degene met de geborduurde tekst die ik van Wendy en Melissa kreeg kort voor m'n vertrek. Ik heb vroeg m'n bed opgezocht, want ik was gewoon moe.
De polikliniek gaat gewoon door. Bij een jongetje van 11 die mank loopt wegens pijn in zijn heup en bij een masaaivrouw van 20 die allerlei gewrichtsklachten aangeeft, vinden we een positieve brucella-test. Beiden hebben brucellose, in ons land Maltakoorts of de ziekte van Bang genoemd. In Europa komt deze ziekte amper meer voor en zeker in ons land niet. De verwekker is een bacterie die overgebracht wordt door besmet vee zoals door het drinken van melk van dat vee. Omdat het houden van koeien, geiten en schapen een van de belangrijkste middelen van bestaan op het platteland van Tanzania zijn en omdat het vee hier absoluut niet brucella-vrij is, lopen de veehouders een groot risico op besmetting. De ziekte is goed te behandelen met antibiotica gedurende een week of zes. Als de behandeling te laat wordt gestart, bestaat het risico op een blijvende beschadiging van de gewrichten.
Verder zie ik nog een 29-jarige veehouder met een ongelooflijk uit de hand gelopen gecompliceerde herpes infectie in het gelaat. Het zou de tweede keer voor hem zijn. Gelet op de ernst moeten we hem nazien op iets onderliggends dat z'n weerstand wellicht aantast. Dat blijkt niet zo. Hij krijgt wat medicijnen mee en het advies zich direct te melden indien de symptomen zich opnieuw voordoen.
Heel boeiend is een 103-jarig klein, wat in elkaar zittend vrouwtje, die in een rolstoel naar binnen wordt gebracht. Ze blijkt te kunnen lopen, maar de zusters bij de receptie meenden er uit voorzorg goed aan te doen door haar maar meteen in een rolstoel te zetten. Ze is nog prima van geest. In haar gelaat zie ik van die donkerkleurige ronde aftekeningen en die blijken bij haar te berusten op het feit dat ze er graag goed uit wil zien. Geweldig, wat een ijdelheid nog op deze leeftijd. Maar is ze eigenlijk wel zo oud? Niemand kan het precies zeggen, want in dit land blijken de leeftijden ook nog wel eens te worden geschat. Maar ik maak er geen discussie van. Zeker niet nu ze mij steeds de hand rijkt om hem even vast te houden. Dat mag natuurlijk. En wat haar klachten betreft: eigenlijk niets bijzonders: wat algemene verouderingsverschijnselen die het bewegen wat bemoeilijken. Niets aan te doen, behalve dan misschien een paracetamolletje.
Voorts passeerde nog een 82-jarige masaai met vage buikklachten die het gevolg bleken van de medicatie tegen tuberculose die hij sinds een maand moet gebruiken. Hij hoest overigens nog stevig. Als ik zijn buik onderzoek, zie ik meteen een forse navelbreuk en een dubbelzijdige liesbreuk. Dat heeft hij allemaal al jaren. Analyse van de buik aangevuld met een lab.onderzoek leveren geen bijzonderheden op. De patiënt kreeg het dringende advies vooral toch door te gaan met het gebruik van de medicatie, ook al heeft hij er wat hinder van. Die tuberculose moet onder controle worden gebracht.
Ik vind het trouwens opvallend hoeveel patiënten we per dag met buikklachten zien. Gelukkig blijkt het meestal geen ernstige oorzaak te hebben, behoudens dan de aanwezigheid van wormen en andere parasieten in de darmen. Niet dat die ook aangetoond worden, maar als standaardprocedure krijgt nagenoeg elke patiënt bij wie niets bijzonders is gevonden medicijnen op dit gebied mee. Vaak blijkt dat volgens mijn lokale collega's zeer doeltreffend. Bij het weeshuis waar ik eerder was, worden alle kinderen er standaard elke 3 maanden ontwormd. Dit zijn toch maatregelen die wij niet kennen. Bij honden en katten gebeurt dat soms bij ons en daarnaast bij paarden. Maar verder? Toch zien ook wij het nog wel een enkele keer. Bij wat onbegrepen buikklachten loont het zeker bij kinderen absoluut om af en toe eens naar de ontlasting te kijken. Dat is ons ons land niet altijd gemakkelijk, omdat de ontlasting vaak diep in de pot valt. Leerzaam is het beslist.
Er komt in korte tijd wederom een jonge man voorbij met een halfzijdige verlamming in het gelaat. In 35 jaar ben ik dit maar enkele malen tegengekomen, dit is nu de tweede in een paar weken. Ook hij ondergaat het bijpassende onderzoek en, omdat dit niets oplevert, de bijna-standaard medicatie waarbij het onduidelijk is of dit helpt. Maar we hebben niets anders. Navraag bij de Tanzaniaanse artsen leert mij, dat het ziektebeeld op Fame zeer regelmatig wordt gezien. Ik vind het een opvallend verschijnsel. Het zou zich goed lenen voor een onderzoek. Maar wie gaat dat doen?
Dramatisch vind ik een 19-jarige jonge vrouw die gediagnosticeerd is met hartzwakte. Nu kan dit waar zijn, maar omdat dit beeld vooral bij wat ouderen voorkomt, heb ik nog wat twijfels. Goede technische diagnostiek heeft niet plaatsgevonden en dat zou zeker bij zo'n jong iemand wel moeten. In overleg gaan we eerst de medicatie wat bijstellen. Intussen gaan m'n collega's eens goed bekijken waar deze vrouw het beste af is. Uiteraard bij een cardioloog, maar hoe en waar? En wie gaat dat betalen? Maar de gedachte is er in elk geval.
En tenslotte een vrouw van 30 met ontstekingen aan beide onderbenen. Pustels noemen we de blaarachtige ontstekingen, waar pus in zit als we ze zouden open peuteren. Dat doen we niet, want de bacterie kan zich dan makkelijk verspreiden. En de patiënt is met zo'n 'behandeling' niet gebaat. Even een oriënterend bloedonderzoek om te kijken of er een reden voor het probleem aanwezig is en anders antibiotica. Ook deze, in mijn ogen toch wel weer een aparte afwijking, wordt dus aangepakt met antibiotica. Wat zouden we kunnen en moeten doen zonder deze groep echt genezing brengende middelen? Het is een zegen voor mens en dier dat ze zijn uitgevonden, maar laten we vooral voorzichtig zijn en blijven met het gebruik ervan. Wat als de resistentie ertegen toeneemt en we niet meer hebben?
's Avonds hoor ik van een verschrikkelijk verkeersongeluk dichtbij. Twee meisjes die van school kwamen en langs de weg liepen zijn gegrepen door een uit de koers geraakte vrachtwagen. Een van de meisjes was direct dood en de ander is ernstig gewond afgevoerd naar een dichtbij gelegen ziekenhuis. Als ze daar maar niet voor dood wordt verklaard, terwijl ze nog leeft, denk ik later. Een bizarre gedachte, want nog dezelfde avond hoor ik het volgende over een ongeluk een week geleden op de weg tussen Arusha en Dar es Salaam. Hier werd een busje met een man of 25 erin frontaal geramd door een volle tankwagen. Zeven mensen werden direct naar het mortuarium gebracht, de rest vooral zwaargewond naar omliggende ziekenhuizen. Twaalf uur na het gebeuren werd een bediende in het mortuarium gealarmeerd en bleek een van de dood verklaarden toch in leven en hals overkop naar het ziekenhuis gebracht. Het ging om een 24-jarige vrouw die thans in een ziekenhuis in Nairobi verblijft, behandeld wordt aan een kaakfractuur en verder herstellend is van een bewusteloosheid. Ik twijfel niet aan dit verhaal, want ik hoor het van de beste vriendin van het slachtoffer en die heeft het rechtstreeks van de moeder. Naar verluidt zouden dit soort incidenten vaker in Tanzania voorkomen, maar dat kan ik natuurlijk niet nagaan. Wel is het een feit dat de meestvoorkomende doodsoorzaak bij mensen tot een jaar of 60 een verkeersongeval is. Er wordt hier dan ook vaak als een idioot gereden. Inhalen waar dat echt niet kan, zie je bijna voortdurend. Voor voetgangers bestaat amper respect en fietsers zie je amper, behalve dan wat op het platteland, soms als fietstaxi achterop en soms als vervoermiddel voor allerlei soorten vracht. Op de wereldranglijst betreffende de grootse kans om door middel van een verkeersongeluk om het leven te komen, staat Tanzania overigens op de vijfde plaats..... Overigens rijden ze hier links, nog een overblijfsel van de Engelse kolonisatie.
Op de dag voor mijn afscheid bij Fame is uiteindelijk toch nog de 88-jarige vrouw overleden. Het zat er al zo lang in en nu is het dan gebeurd. Toen ik het 's avonds hoorde, ben ik meteen even langsgegaan, om de familie te condoleren. Ze waren, ondanks hun verdriet, duidelijk blij en opgelucht. De laatste paar uur waren nog wel moeilijk geweest. Maar iedereen wist dat het moment zou komen. De familie was erg dankbaar voor de verleende hulp, zorg en aandacht. Dat was overduidelijk. Ik zegde toe dat aan iedereen over te brengen.
's Avonds nog een wonderbaarlijke ontdekking. Het warme eten wordt in de bungalow altijd keurig bezorgd in een soort plastic warmhouddoos. Al die tijd kostte het mij veel moeite die doos te openen: het deksel zat vaak moer en moervast. Messen en andere voorwerpen ertussen wrikken en dan lukte het meestal wel. Behalve dan op de laatste avond: met geen mogelijkheid open te krijgen. Gelukkig zag ik net een van de masaai-nachtwachten de bungalow naderen en in de veronderstelling dat hij wel heel sterk zou wezen, heb ik hem om hulp gevraagd. Hij keek even, draaide aan het deksel en open was de doos. En ik maar steeds trekken en nooit draaien. Stupid ik.
Afscheid is nooit leuk en dus ook van Fame niet. Ik loop iedereen zo'n beetje af. Het keukenpersoneel, de tuinmensen, de schoonmaaksters van de bungalow, de receptionisten, de verpleegkundigen en natuurlijk alle collega's. Frank en Susan zijn er niet, maar die had ik al eerder de hand geschud. Als ik het zo in ogenschouw neem, dan behoren alle Fame-medewerkers eigenlijk tot een grote familie. De band onderling en met de tijdelijke gasten, zoals ik, is heel goed en heel persoonlijk. Niemand voelt zich verheven en iedereen heeft maar een doel: het leveren van goede zorg aan de patiënten. Frank heeft er in de korte tijd iets fantastisch van gemaakt. En hij is nog lang niet klaar: de verloskundige en de röntgenafdeling staan voor korte termijn gepland. Dan moet er wat meer specialisatie komen, zoals een chirurg, een gynaecoloog en een neuroloog, al dan niet parttime. Dit verdient steun, ook onze steun vanuit Nederland. Ik ben blij dat ik m'n steentje aan dit prachtige en bijzondere project heb kunnen bijdragen.
Ik blijf het nieuws uit Nederland nog steeds een beetje volgen. AZ heeft de eerste wedstrijd in deze ronde van de Europaleague, zij het krap, ook weer gewonnen. Het doet me deugd.
Na het vertrek van Fame ga ik eerst nog een paar dagen naar Arusha. Boay komt ook, dus dat wordt weer gezellig. En dan via Dubai naar huis. Het is het goedkoopst op dit moment en meteen een mooie gelegenheid ook daar even rond te kijken. Ik doe er geen verslag meer van, want ik wil alleen wat bijkomen en uitrusten. Ik kijk ernaar uit om weer thuis te zijn. Maar eerst heb ik nog een weekje vakantie en dan gaan we er weer voor. Tenslotte hoop ik dat mijn verslagen een beetje aardige indruk hebben gegeven van wat zich hier rond en met mij heeft afgespeeld.
Gisteren, tijdens de antimalaria-actie, bleek er een man op Fame gezien te zijn met naar alle waarschijnlijkheid een infectie met antrax, miltvuur. Dokter Mwansjana wist het zeker. Ook dat had hij vaker gezien. De ontstekingen zaten in het gezicht en de pus liep eruit. Ik zag de foto die een collega ervan met zijn mobiel had gemaakt: afschuwelijk. Antrax is een zeer besmettelijk ziekte met een vaak ernstig en fataal beloop. De patiënt had verteld dat er kort tevoren al iemand in zijn omgeving met dezelfde verschijnselen was overleden. De patiënt werd, zo begreep ik, onmiddellijk doorgestuurd naar een ziekenhuis in Arusha waar een isolatieafdeling bestaat. En er zal door de autoriteiten actie worden ondernomen in het gebied waar de patiënt vandaan komt waarbij met name wordt gekeken naar het vee en het vlees. Miltvuur kan overigens behandeld worden met antibiotica, zij het dat dit wel een tijd duurt. De ziekte laat vaak lelijke littekens na. De bacterie die de ziekte veroorzaakt, kan stofjes, sporen, ook buiten het lichaam achterlaten, die als ze na vele jaren worden ingeademd of op een andere manier in het lichaam komen de ziekte kunnen doen ontstaan. Bij poederbrieven en bij biologische oorlogsvoering zou hier gebruik van kunnen worden gemaakt.
Dat ziekten als miltvuur hier kennelijk nog voorkomen, realiseer je in Nederland eigenlijk niet. Hetzelfde geldt voor de ziekte bij de man die afgelopen nacht werd opgenomen wegens dreigende uitdroging door braken en diarree met bloed en flinke koorts. Het zou hier om een besmetting met shigella gaan, een bacterie die bij ons ook wel voorkomt, maar die ik in bijna 35 jaar slechts eenmaal ben tegengekomen. Een halve dag later vergaat het deze patiënt dankzij de meteen ingezette behandeling gelukkig alweer heel wat beter.
Op de poli zag ik een 35-jarige masaaivrouw met al bijna een jaar last van haar linker knie. Eigenlijk zag ik er niet zoveel bijzonders aan behalve dan pal naast de knieschijf: op de huid evenwijdig aan elkaar een stuk of zeven kleine littekentjes. Van mijn Tanzaniaanse collega begreep ik, dat Masaai mensen geloven dat pijn kan verdwijnen door de huid met een mes te bewerken waardoor er wat bloed afloopt. In dit geval dus kennelijk niet, anders was de patiënt wel weggebleven.
Het is trouwens toch een raar fenomeen dat patiënten soms zo lang wegblijven waardoor de kansen op een succesvolle genezing sterk afnemen. Wij kennen dat fenomeen ook wel, maar gelukkig niet zo vaak. Zo werd er gisteren een 51-jarige man gezien die na een motorongeval pijn in zijn heup had en niet goed meer kon lopen. Gedurende ruim een half jaar bezocht hij een heel leger medicijnmannen of wat daarvoor doorgaat, hetgeen hem veel geld had gekost maar geen verbetering. Het bleek om een fractuur(!) van de heup te gaan, die uiteraard intussen helemaal was vergroeid. Hij kan een orthopeed gaan zoeken. Maar het is de vraag of dit nog goed komt. Hetzelfde geldt voor de 68-jarige man met, volgens zijn eigen verhaal, hoofdpijn en pijn in de nek ten gevolge van een val in een put enkele maanden geleden. De man bleek zijn nek amper te kunnen bewegen en ook zijn armen niet omhoog te krijgen. Er zou natuurlijk wat beschadigd kunnen zijn in zijn nek, maar een operatie zit er toch niet meer in. Dan wel een foto maken? Vooruit, laten we het maar doen.
Een van de activiteiten die we op Fame haast nooit doen, is het uitspuiten van de oren. Klachten op dit gebied komen hier dan ook amper voor. In ons land is dat wel anders: elke dag hebben wij wel een paar 'klanten' met een verstopt oor. Meestal een klusje voor onze Melissa. Wattenstokjes heb ik in Tanzania ook nog niet gezien. Het gebruik ervan of beter gezegd het niet gebruiken ervan ligt waarschijnlijk ten grondslag aan het al dan niet verstopt raken van de gehoorgang. Bijna altijd is peuteren met een wattenstokje het begin van ellende. De gehoorgang is zelfreinigend en dat hebben we als mensen te respecteren. Met een wattenstokje vis je weliswaar wat oorsmeer op, maar het grootste gedeelte duw je dieper naar binnen. Hoe vaak ik dat in mijn leven al niet tegen een patiënt heb gezegd, ik weet het niet meer. Maar ja, dan is het leed vaak al geschied en moet er grover geweld aan te pas komen. Laten we eens een voorbeeld nemen aan Tanzania: weg met die wattenstokjes, die heb je als mens niet nodig.
Intussen eens bij deze en gene geïnformeerd hoe met name die masaai-vrouwen vaak van die enorme gaten in hun oorschelpen organiseren. Ze blijken eerst een of meerdere gaatjes te maken, waardoorheen ze een voorwerp duwen dat met de tijd steeds groter wordt. De randen worden afgeplakt om ontstekingen en irritatie te voorkomen en zo krijg je steeds meer dat je oorlellen als het ware gaan uithangen. Het wordt mooi gevonden, hoewel je ook steeds meer jonge masaai-vrouwen ziet die het niet meer doen. Mannen doen het ook, zij het veel minder vaak.
Er komt een zwakke 78-jarige man binnen ondersteund door zijn zoons. Hij heeft prostaatkanker met uitzaaiingen in het onderste gedeelte van de wervelkolom en zoiets is altijd heel pijnlijk. Behandeld wordt de man niet, tenminste niet tegen de kanker. Hij krijgt wat pijnstillers, maar zo te zien is het niet afdoende. Sterkere of andere pijnstillers zijn evenwel niet hier voorhanden. De katheter van de patiënt moet worden verwisseld en dat blijkt een heel gedoe. De huidige zit verstopt en dat is goed te ruiken. De zoons weten hun vader geduldig en met veel begrip op de onderzoekbank te krijgen en dan blijkt het niet moeilijk meer de katheter te vervangen. Maar o, wat is dit een nare en zielige situatie.
Opvallend vind ik bij Fame dat er zoveel patiënten voor het eerst komen, ik schat wel zo'n 40%. Als deze mensen, omdat ze tevreden zijn en een nieuw probleem hebben, later weer terugkomen, dan voorzie ik dat de polikliniek binnen de kortste keren uit z'n voegen barst. Men zit er nu al redelijk aan de tax, dus dat belooft wat. Bij Fame realiseert men zich dat ook wel, alleen: wat te doen? Overigens blijken veel van de nieuwkomers voor hetzelfde probleem al eens elders advies te hebben gevraagd. Dit kan een medicijnman, een soort drogist of een ander ziekenhuis zijn geweest. Papieren hebben de mensen daar nooit van, dus we moeten het doen met wat de patiënt er zelf van heeft begrepen of wat hij erover kwijt wil. Veel 2e of 3e opinies geven we dus en het kan zo zijn dat de kous daarmee af is en dat we de patiënt nooit meer terug zien. Maar in het andere geval....
Een 3-jarig jongetje komt binnen met z'n moeder. De vrouw heeft een klein postuur, ik schat haar lengte op 1.30 meter en ze ziet er oud en onverzorgd oud. Ze weet haar leeftijd niet, maar wel dat ze zes kinderen heeft. Het kind geeft een onverzorgde en ondervoede indruk. Het zou al geruime tijd last van buikpijn hebben. Het lichamelijk onderzoek levert niet zoveel bijzonders op maar het laboratoriumonderzoek wel: een forse bloedarmoede. Dit betekent hier altijd naast een ijzerrijke drank een wormenkuur en een controleafspraak over vier weken. De wormen en parasieten in de darmen lusten kennelijk ook het nodige.
Dan een 48-jarige masaai-vrouw die zich hevig verzet om binnen te komen en door een zoon en een ander familielid de spreekkamer ingeduwd wordt. Ze probeert steeds te ontsnappen. De vrouw maakt een zeer angstige en verwarde indruk en maakt afwerende gebaren en onsamenhangende geluiden. Ze is in psychisch opzicht eenvoudig gezegd: niet goed. We begrijpen dat de vrouw sinds een week in deze positie verkeert: ze zou 'in de kerk zijn'. Er werd steeds om regen gebeden en toen die kwam werd ze angstig en vluchtte de kerk in. Ze voelde zich bedreigd en sliep haast niet meer. Het was de eerste keer dat dit haar overkwam. De vrouw was psychotisch. Omdat een psychose medisch gezien een ernstige situatie is en omdat er verschillende oorzaken aan ten grondslag kunnen liggen, wilden we eerst meer weten over de gezondheidstoestand van de vrouw. Die bleek uiteindelijk verrassend goed. Omdat er deze week een Amerikaanse neuroloog op Fame is, vroegen we hem ook om even mee te kijken. Hij vond evenmin afwijkingen en met name geen aanwijzingen voor een hersentumor. Opvallend was dat de vrouw in enkele uren tijd heel rustig en meegaand was geworden. De angst in haar ogen was verdwenen. Nu moesten we de familieleden om kalmte verzoeken, daar we graag de patiënt zelf aan het woord wilden laten. Uiteindelijk kreeg de vrouw voor enkele weken een stevig kalmerend middel mee en daarna beoordelen we het resultaat.
drukte bij FAME
Een 33-jarige vrouw met kinderwens met een grote zwelling van de onderbuik. Ze was wat mollig en daardoor kon je de zwelling van buitenaf niet goed zien. Wel door te voelen. De echo bevestigde wat we al vermoeden: een groot myoom van de baarmoeder. Dit is een goedaardige tumor, ook wel 'vleesboom' genoemd. Als het klachten geeft, moet je wat doen, anders kun je rustig afwachten. Na de overgang wordt zoiets vanzelf kleiner. In dit geval was er kinderwens en dus is er een probleem. In Arusha zou een gynaecoloog zitten, die hiermee wel uit de voeten zou kunnen, dacht m'n Tanzaniaanse collega. Dus ging ze daarheen. Laat ik hopen, dat het haar succes oplevert.
Het eind van mijn verblijf bij Fame komt langzamerhand in zicht. Het wordt tijd om enigszins de balans op te maken. Allereerst in de kliniek. Daar liggen nu vijf patiënten. De 88-jarige vrouw is er al vier weken en ze doet het nog steeds. Onbegrijpelijk. Het is meer verzorging en verpleging dan een behandeling. Opvallend vind ik bovendien dat haar zuster, ook geen jonge vrouw meer, al die tijd niet van haar zijde is geweken. Trouwens ook onder de overige bezoekers zie ik dikwijls dezelfde gezichten. Maar dat het goed komt met deze patiënt, dat verwacht niemand. Door haar bedlegerigheid alleen al loopt haar conditie enorm achteruit. Het zou een wonder zijn, als zich dat nog herstelt.
Daarnaast ligt er een zwangere vrouw met een trombosebeen, die 4 weken geleden elders met antibiotica is behandeld wegens een ontsteking aan het been. Kennelijk is dat niet de juiste diagnose geweest. Zij krijgt injecties die de bloedstolling beïnvloeden en dat zou ze eigenlijk moeten hebben tot ruim na de bevalling. Zwangerschap is een risicofactor voor trombose en als je eenmaal een trombosebeen hebt gehad dan is het risico extra groot. Uit preventief oogpunt zou je de behandeling dan ook moeten voortzetten, maar dat gebeurt hier niet. Uiteraard bespreek ik wel hoe wij hier tegenaan kijken en m'n collega's luisteren aandachtig, maar daar blijft het ook bij. Hopelijk zien we deze patiënte niet terug en overkomt haar niets.
Verder zijn er opgenomen een vrouw van 30 met koorts wegens een gastritis, een ontsteking van het maagslijmvlies, en een urineweginfectie. Zij maakt het na een dag al een stuk beter. Datzelfde geldt ook voor een 82-jarige vrouw die er nu enkele dagen is en door een beroerte onder meer een halfzijdige verlamming heeft opgelopen. Zij moet oefenen. Maar een fysiotherapeut is hier niet, dus is de aanpak een stuk minder professioneel. Misschien nog een paar dagen hier en dan gauw naar huis. En dan is er een 11-jarig jongetje met epilepsie, een probleem waarmee hij al jaren bekend is. Hij had wat aanvallen achter elkaar en maakt het intussen goed nadat zijn medicatie is aangepast.
Tenslotte is er Grace, het in Fame al enkele jaren bekende leukemie-patiëntje, die een longontsteking ontwikkelde nadat zij chemotherapie kreeg die haar weerstand ondermijnde. Ook zij maakt het al een stuk beter. Maar zij blijkt onvoldoende witte bloedlichaampjes aan te maken. Dat komt door de chemo. Omdat nu haar weerstand is ondermijnd, loopt zij groot risico op ernstige ontstekingen. Die kunnen fataal aflopen. Ondanks staken met de chemo nemen de bloedcellen niet toe. We maken ons zorgen. Na een week komt de aap uit de mouw: elke avond krijgt Grace, ondanks ons verbod, toch die medicatie van haar ouders. Mijn collega Gabriel is er onthutst en boos over. Maar nu we de oorzaak kennen, is er hoop op herstel.
Gisteravond was er een soort afscheidsfeestje voor de vrijwilligers hier. Dokter Chris uit de VS en ik verlaten de komende tijd Fame en de neuroloog die een week met zijn arts-assistent is geweest, keren eveneens terug. Daarnaast kwamen er een paar in de buurt wonende Amerikanen, die zich onder meer bezighouden met safaritours en dergelijke, langs. Frank en Susan waren er ook. Het was op zich heel gezellig. Maar als er wat Amerikanen bij elkaar zijn, dan gaat hun stemgeluid omhoog en uiten ze zich in mijn ogen overdreven emotioneel. Amerikaanse televisieseries passeerden de revue en toen dit soort onderwerpen steeds meer de overhand begon te krijgen, vond ik het tijd om op te stappen. Als aandenken kreeg ik nog een pet van Fame, een fantasieoverhemd met een Tanzaniaans design en een leuk briefje mee. De pet pas precies bij degene met de geborduurde tekst die ik van Wendy en Melissa kreeg kort voor m'n vertrek. Ik heb vroeg m'n bed opgezocht, want ik was gewoon moe.
Verder zie ik nog een 29-jarige veehouder met een ongelooflijk uit de hand gelopen gecompliceerde herpes infectie in het gelaat. Het zou de tweede keer voor hem zijn. Gelet op de ernst moeten we hem nazien op iets onderliggends dat z'n weerstand wellicht aantast. Dat blijkt niet zo. Hij krijgt wat medicijnen mee en het advies zich direct te melden indien de symptomen zich opnieuw voordoen.
Heel boeiend is een 103-jarig klein, wat in elkaar zittend vrouwtje, die in een rolstoel naar binnen wordt gebracht. Ze blijkt te kunnen lopen, maar de zusters bij de receptie meenden er uit voorzorg goed aan te doen door haar maar meteen in een rolstoel te zetten. Ze is nog prima van geest. In haar gelaat zie ik van die donkerkleurige ronde aftekeningen en die blijken bij haar te berusten op het feit dat ze er graag goed uit wil zien. Geweldig, wat een ijdelheid nog op deze leeftijd. Maar is ze eigenlijk wel zo oud? Niemand kan het precies zeggen, want in dit land blijken de leeftijden ook nog wel eens te worden geschat. Maar ik maak er geen discussie van. Zeker niet nu ze mij steeds de hand rijkt om hem even vast te houden. Dat mag natuurlijk. En wat haar klachten betreft: eigenlijk niets bijzonders: wat algemene verouderingsverschijnselen die het bewegen wat bemoeilijken. Niets aan te doen, behalve dan misschien een paracetamolletje.
103 jaar?
Voorts passeerde nog een 82-jarige masaai met vage buikklachten die het gevolg bleken van de medicatie tegen tuberculose die hij sinds een maand moet gebruiken. Hij hoest overigens nog stevig. Als ik zijn buik onderzoek, zie ik meteen een forse navelbreuk en een dubbelzijdige liesbreuk. Dat heeft hij allemaal al jaren. Analyse van de buik aangevuld met een lab.onderzoek leveren geen bijzonderheden op. De patiënt kreeg het dringende advies vooral toch door te gaan met het gebruik van de medicatie, ook al heeft hij er wat hinder van. Die tuberculose moet onder controle worden gebracht.
Ik vind het trouwens opvallend hoeveel patiënten we per dag met buikklachten zien. Gelukkig blijkt het meestal geen ernstige oorzaak te hebben, behoudens dan de aanwezigheid van wormen en andere parasieten in de darmen. Niet dat die ook aangetoond worden, maar als standaardprocedure krijgt nagenoeg elke patiënt bij wie niets bijzonders is gevonden medicijnen op dit gebied mee. Vaak blijkt dat volgens mijn lokale collega's zeer doeltreffend. Bij het weeshuis waar ik eerder was, worden alle kinderen er standaard elke 3 maanden ontwormd. Dit zijn toch maatregelen die wij niet kennen. Bij honden en katten gebeurt dat soms bij ons en daarnaast bij paarden. Maar verder? Toch zien ook wij het nog wel een enkele keer. Bij wat onbegrepen buikklachten loont het zeker bij kinderen absoluut om af en toe eens naar de ontlasting te kijken. Dat is ons ons land niet altijd gemakkelijk, omdat de ontlasting vaak diep in de pot valt. Leerzaam is het beslist.
Er komt in korte tijd wederom een jonge man voorbij met een halfzijdige verlamming in het gelaat. In 35 jaar ben ik dit maar enkele malen tegengekomen, dit is nu de tweede in een paar weken. Ook hij ondergaat het bijpassende onderzoek en, omdat dit niets oplevert, de bijna-standaard medicatie waarbij het onduidelijk is of dit helpt. Maar we hebben niets anders. Navraag bij de Tanzaniaanse artsen leert mij, dat het ziektebeeld op Fame zeer regelmatig wordt gezien. Ik vind het een opvallend verschijnsel. Het zou zich goed lenen voor een onderzoek. Maar wie gaat dat doen?
Dramatisch vind ik een 19-jarige jonge vrouw die gediagnosticeerd is met hartzwakte. Nu kan dit waar zijn, maar omdat dit beeld vooral bij wat ouderen voorkomt, heb ik nog wat twijfels. Goede technische diagnostiek heeft niet plaatsgevonden en dat zou zeker bij zo'n jong iemand wel moeten. In overleg gaan we eerst de medicatie wat bijstellen. Intussen gaan m'n collega's eens goed bekijken waar deze vrouw het beste af is. Uiteraard bij een cardioloog, maar hoe en waar? En wie gaat dat betalen? Maar de gedachte is er in elk geval.
En tenslotte een vrouw van 30 met ontstekingen aan beide onderbenen. Pustels noemen we de blaarachtige ontstekingen, waar pus in zit als we ze zouden open peuteren. Dat doen we niet, want de bacterie kan zich dan makkelijk verspreiden. En de patiënt is met zo'n 'behandeling' niet gebaat. Even een oriënterend bloedonderzoek om te kijken of er een reden voor het probleem aanwezig is en anders antibiotica. Ook deze, in mijn ogen toch wel weer een aparte afwijking, wordt dus aangepakt met antibiotica. Wat zouden we kunnen en moeten doen zonder deze groep echt genezing brengende middelen? Het is een zegen voor mens en dier dat ze zijn uitgevonden, maar laten we vooral voorzichtig zijn en blijven met het gebruik ervan. Wat als de resistentie ertegen toeneemt en we niet meer hebben?
pustels
's Avonds hoor ik van een verschrikkelijk verkeersongeluk dichtbij. Twee meisjes die van school kwamen en langs de weg liepen zijn gegrepen door een uit de koers geraakte vrachtwagen. Een van de meisjes was direct dood en de ander is ernstig gewond afgevoerd naar een dichtbij gelegen ziekenhuis. Als ze daar maar niet voor dood wordt verklaard, terwijl ze nog leeft, denk ik later. Een bizarre gedachte, want nog dezelfde avond hoor ik het volgende over een ongeluk een week geleden op de weg tussen Arusha en Dar es Salaam. Hier werd een busje met een man of 25 erin frontaal geramd door een volle tankwagen. Zeven mensen werden direct naar het mortuarium gebracht, de rest vooral zwaargewond naar omliggende ziekenhuizen. Twaalf uur na het gebeuren werd een bediende in het mortuarium gealarmeerd en bleek een van de dood verklaarden toch in leven en hals overkop naar het ziekenhuis gebracht. Het ging om een 24-jarige vrouw die thans in een ziekenhuis in Nairobi verblijft, behandeld wordt aan een kaakfractuur en verder herstellend is van een bewusteloosheid. Ik twijfel niet aan dit verhaal, want ik hoor het van de beste vriendin van het slachtoffer en die heeft het rechtstreeks van de moeder. Naar verluidt zouden dit soort incidenten vaker in Tanzania voorkomen, maar dat kan ik natuurlijk niet nagaan. Wel is het een feit dat de meestvoorkomende doodsoorzaak bij mensen tot een jaar of 60 een verkeersongeval is. Er wordt hier dan ook vaak als een idioot gereden. Inhalen waar dat echt niet kan, zie je bijna voortdurend. Voor voetgangers bestaat amper respect en fietsers zie je amper, behalve dan wat op het platteland, soms als fietstaxi achterop en soms als vervoermiddel voor allerlei soorten vracht. Op de wereldranglijst betreffende de grootse kans om door middel van een verkeersongeluk om het leven te komen, staat Tanzania overigens op de vijfde plaats..... Overigens rijden ze hier links, nog een overblijfsel van de Engelse kolonisatie.
Op de dag voor mijn afscheid bij Fame is uiteindelijk toch nog de 88-jarige vrouw overleden. Het zat er al zo lang in en nu is het dan gebeurd. Toen ik het 's avonds hoorde, ben ik meteen even langsgegaan, om de familie te condoleren. Ze waren, ondanks hun verdriet, duidelijk blij en opgelucht. De laatste paar uur waren nog wel moeilijk geweest. Maar iedereen wist dat het moment zou komen. De familie was erg dankbaar voor de verleende hulp, zorg en aandacht. Dat was overduidelijk. Ik zegde toe dat aan iedereen over te brengen.
's Avonds nog een wonderbaarlijke ontdekking. Het warme eten wordt in de bungalow altijd keurig bezorgd in een soort plastic warmhouddoos. Al die tijd kostte het mij veel moeite die doos te openen: het deksel zat vaak moer en moervast. Messen en andere voorwerpen ertussen wrikken en dan lukte het meestal wel. Behalve dan op de laatste avond: met geen mogelijkheid open te krijgen. Gelukkig zag ik net een van de masaai-nachtwachten de bungalow naderen en in de veronderstelling dat hij wel heel sterk zou wezen, heb ik hem om hulp gevraagd. Hij keek even, draaide aan het deksel en open was de doos. En ik maar steeds trekken en nooit draaien. Stupid ik.
warmhoudpot
Afscheid is nooit leuk en dus ook van Fame niet. Ik loop iedereen zo'n beetje af. Het keukenpersoneel, de tuinmensen, de schoonmaaksters van de bungalow, de receptionisten, de verpleegkundigen en natuurlijk alle collega's. Frank en Susan zijn er niet, maar die had ik al eerder de hand geschud. Als ik het zo in ogenschouw neem, dan behoren alle Fame-medewerkers eigenlijk tot een grote familie. De band onderling en met de tijdelijke gasten, zoals ik, is heel goed en heel persoonlijk. Niemand voelt zich verheven en iedereen heeft maar een doel: het leveren van goede zorg aan de patiënten. Frank heeft er in de korte tijd iets fantastisch van gemaakt. En hij is nog lang niet klaar: de verloskundige en de röntgenafdeling staan voor korte termijn gepland. Dan moet er wat meer specialisatie komen, zoals een chirurg, een gynaecoloog en een neuroloog, al dan niet parttime. Dit verdient steun, ook onze steun vanuit Nederland. Ik ben blij dat ik m'n steentje aan dit prachtige en bijzondere project heb kunnen bijdragen.
Ik blijf het nieuws uit Nederland nog steeds een beetje volgen. AZ heeft de eerste wedstrijd in deze ronde van de Europaleague, zij het krap, ook weer gewonnen. Het doet me deugd.
Na het vertrek van Fame ga ik eerst nog een paar dagen naar Arusha. Boay komt ook, dus dat wordt weer gezellig. En dan via Dubai naar huis. Het is het goedkoopst op dit moment en meteen een mooie gelegenheid ook daar even rond te kijken. Ik doe er geen verslag meer van, want ik wil alleen wat bijkomen en uitrusten. Ik kijk ernaar uit om weer thuis te zijn. Maar eerst heb ik nog een weekje vakantie en dan gaan we er weer voor. Tenslotte hoop ik dat mijn verslagen een beetje aardige indruk hebben gegeven van wat zich hier rond en met mij heeft afgespeeld.
dag bungalow!
Ik had nooit gedacht dat ik ooit weer van mijn herpes zou genezen, ik heb sinds juli vorig jaar herpes, tot ik op een dag op internet op zoek ga naar iemand die een getuigenis aflegt over hoe Dr. Ogala hem helpt zijn herpes te genezen met zijn natuurlijke kruidengeneeskunde, ik was zo verrast toen ik de getuigenis zag, en ik moet ook contact opnemen met de kruidendokter (Dr Ogala) via zijn e-mail die de dame aanraadde aan iedereen die ook hulp nodig zou kunnen hebben. Ik ben deze man van harte dankbaar omdat hij mijn gezondheid heeft hersteld en mij weer een gelukkig mens heeft gemaakt. Iedereen die mogelijk met hetzelfde probleem wordt geconfronteerd, dient vriendelijk contact op te nemen met Dr Ogala via e-mail: ogalasolutiontemple@gmail.com of WhatsApp +2349123794867
BeantwoordenVerwijderen